61 lat na polskim niebie

Dzisiaj mija 61 lat od pierwszego oblotu samolotu szkolno-treningowego TS-11 Iskra – pierwszej polskiej konstrukcji lotniczej napędzanej silnikiem odrzutowym

W 1956 roku zespół kierowany przez inżyniera Tadeusza Sołtyka w Instytucie Lotnictwa w Warszawie dostał zlecenie od Dowództwa Wojsk Lotniczych na opracowanie samolotu szkolno-treningowego z napędem turboodrzutowym. Projekt otrzymał nazwę TS-11 Iskra. 
 

W 1957 roku wykonano badania aerodynamiczne kilku modeli w celu wybrania najlepszego układu konstrukcji. W 1958 opracowano projekt konstrukcyjny, po którym rozpoczęto budowę czterech prototypów: jednego do badań statycznych i trzech do prób w locie. W tym samym czasie grupa konstruktorów z Instytutu Lotnictwa rozpoczęła projektowanie odpowiedniego dla Iskry silnika turboodrzutowego nazwanego SO-1. Opóźnienie prac nad napędem skomplikowało rozwój samolotu. Pierwszy, nieuzbrojony prototyp z silnikiem Viper 8 o ciągu 7,80 kN (795 kG) został oblatany 5 lutego 1960 roku przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa, inż. Andrzeja Abłamowicza. Kolejne dwa prototypy /nr 02 i 03/ oblatane w marcu i lipcu 1961 r. wyposażone były już w polski silnik odrzutowy HO-10 o ciągu 7,85 kN, posiadały też uzbrojenie – działko kal. 23 mm zabudowane w nosowej części kadłuba.
 

Pierwsze egzemplarze samolotu TS-11 Iskra wyprodukowano w WSK-Okęcie, po czym w 1962 r. produkcja Iskier przeniesiona została do WSK Mielec. W Mielcu uruchomiono produkcję wersji „bis A” napędzanej silnikiem HO-10.  W kwietniu 1964 r. na prototypie nr 03 zabudowany został nowy polski silnik odrzutowy SO-1, mocniejszy od poprzedników, bo o ciągu 9,6 kN.

Na tej wersji samolotu piloci doświadczalni Instytutu Lotnictwa, Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec ustanowili światowe rekordy:

•    Lot po obwodzie zamkniętym 100 km w dn. 02.09.1964 – 715,7 km/h – A. Abłamowicz;

•    Lot po obwodzie zamkniętym 500 km w dn. 24.09.1964 – prędkość 730,7 km/h – L. Natkaniec;

•    Odległość w obwodzie zamkniętym 510 km w dn. 24.09.1964 – L. Natkaniec;

•    Lot na trasie krótkiej 15-25 km w dn. 24.09.1964 – prędkość 839 km/h – L. Natkaniec.
 

9 grudnia 2020 roku Polskie Siły Powietrzne oficjalnie zakończyły szkolenie przyszłych pilotów wojskowych na Iskrach. Uroczyste przekazanie szkolenia na M-346 Bielik uświetnione było ostatnim lotem szkolnym TS-11 Iskra w tzw. "szarym malowaniu" o numerze burtowym 2001.
W służbie Sił Powietrznych RP pozostały jeszcze samoloty TS-11 Iskra MR. Latają na nich piloci Zespołu Akrobacyjnego „Biało-Czerwone Iskry”, który możemy podziwiać na wielu pokazach lotniczych w kraju ale też i za granicą.
 

Źródło: dlapilota.pl, red. 4SLSz, fot. por. pil. Mateusz Chalot